Sevgili Kritik Beceriler,
Ben çocuklarıma iş yaptırmakta çok zorlanıyorum. Dışarıdayken başkalarına genellikle seve seve yardım ediyorlar, ancak evde çoğunlukla kıllarını kıpırdatmıyorlar. Biz küçükken kardeşlerimle beraber evde yapılacak işleri fark eder ve yapardık. Çocuklarımın herhangi bir şeye ellerini sürmekle ilgili en ufak bir motivasyonları yok.
Onlardan bir şey yapmalarını istediğimde genellikle yapabileceklerinin en azıyla yetinip (ki o da genellikle baştan savma), bir gıdım fazlasını yapmıyorlar. Böyle olmaları şüphesiz benim suçum, ama bu durumu değiştirmek için ne yapacağımı bilemiyorum. İmdat!Selamlar,
Bardağı Taşıran Son Damla
Sevgili Son Damla,
Herkesin ortak derdi olan bu soruyu sorduğunuz için teşekkürler. Sanırım her dönemde, her toplumda yaşayan her ebeveyn, sözlerinizde kendinden bir şeyler bulabilir. Çocuklara evdeki işlerle ilgili sorumluluk alacakları şekilde tesir etmeye dair birkaç ipucu vereceğim.
Amaç, sorumluluğu geliştirmek, sözünüzü dinletmek değil. Ergenlerle (ve pek çok yetişkinle) yaşadığımız zorluklardan biri, bağımsızlık ve otonomiye önem vermeleri, fakat bunu elde ettiklerinde her zaman sorumlu davranmamaları. Biz ebeveynler olarak, hakların sorumluluklarla beraber gelmesi gerektiğini düşünüyoruz. Ev işleri de bağımsızlık ve sorumluluk inşa etmek için harika bir laboratuar.
Sizden bağımsız işleyen bir hesap verebilirlik sistemi kurun. Şu anda hesap verebilirliğin her yönünden siz sorumlusunuz. Çocuklarınıza işlerin ne zaman yapılması gerektiğini söylüyor, performanslarını değerlendiriyor ve övüyor ya da yaptırım uyguluyorsunuz. Siz onların müdürüsünüz. Hedefiniz, bu öğelerden çocuklarınızı sorumlu kılmak. Bu onların bağımsızlığını artırarak, hesap verebilirliği teşvik edecektir.
HESAP VEREBİLİRLİK
Bu bir öğrenme süreci. Bence çocuklarınızın sandığınız kadar da isteksiz olmadığını keşfedebilirsiniz. Elbette önemli bir bilgisayar oyununun ortasında “Derhal odanı topluyorsun!” komutuyla bölünmekten hoşlanmazlar, fakat burada esas engel, beceri. Çoğu çocuk daha önce bir hesap verebilirlik sistemi kurmak zorunda kalmamıştır; bunu öğrenmek zaman alır.
Onlardan açık standartlar belirlemelerini isteyin. Çocuklarınıza yaptıracağınız birkaç ev işi düşünelim: Bulaşık, çamaşır ve odalarını toplamak. Çocuklarınızdan bu işlerin her biri için bir kontrol listesi oluşturmalarını isteyin. Örneğin, çamaşır yıkamak için izleyecekleri adımlar şöyle olabilir: Kirli çamaşırları topla, renklilerle beyazları ayır, bunları ayrı ayrı yıka, çamaşırları kurut, katla, yerleştir. Bu listeyi yapan siz olmamalısınız. Çocuklardan biri listeyi yaparken diğerleri değerlendirip eksiklerini tamamlayabilir. Onlara mümkün olduğunca fazla bağımsızlık ve sistemi sahiplenme imkânı tanıyın.
Roller, zamanlar ve hatırlatıcılar belirlesinler. Çocuklara üstlerine düşeni yapmayı siz hatırlatmayın. Onun yerine, kimin hangi işten sorumlu olacağına, bunu nasıl hatırlayacağına ve birbirlerine nasıl hatırlatacaklarına karar vermeyi onlara bırakın. Onlara biraz yol göstermeniz gerekebilir. Örneğin, işlerin yazılacağı bir sorumluluk panosu yapabilirsiniz (mesela, Jamie salı ve perşembe günleri çamaşır listesinden sorumlu). Planlarına, sizden gelmeyen hatırlatıcılar dahil etmelerini sağlayın. Örneğin, telefonlarının alarmını kurabilirler. İşleri yapacakları zamanları kendilerinin belirlemelerine izin verin (elbette, makul bir zaman çerçevesi dahilinde). Bu ufak otonomi denemeleri onlar için çok anlamlı olacaktır.
Akran değerlendirmesini yürürlüğe sokun. Disiplini kuran kişi rolünü kabul etmeyin. Çocuklarınız, birbirlerinin performansları hakkında değerlendirme yapsınlar. Mesela kontrol listelerini kullanarak çıkardıkları işin niteliğini değerlendirebilirler. Benim tecrübeme göre, birbirlerine en az sizin kadar katı davranacaklar ve deneyimledikleri bağımsızlık ve özerkliğin kıymetini bileceklerdir.
Kasıtlı alıştırmadan yararlanın. Çocuklarınızın ev işlerinde sizin kadar iyi olmasını beklemeyin. Sizin kadar hızlı veya verimli olmayacaklar. Örneğin, her gün yaptıkları takdirde odalarını toplamanın on beş dakikadan fazla sürmesi için bir sebep yok (yerdekileri topla, yatağı topla, eşyaları yerlerine kaldır, süpür ve toz al). Bunu bir yarış haline getirin. Kardeşlerden biri zaman tutup yapılan işin niteliğini kontrol etsin. On dakika içinde harika bir sonuç elde etmek, onlara kişisel bir gurur kaynağı olarak geri dönecektir.
Takımı ve sistemi yönetin, bireyi ve istisnayı değil. Çocuklarınız bu yeni sistemi her zaman takip etmeyecektir, sizin de onları sorumlu tutmanız gerekecektir. Ancak üstüne düşen işi yapmayan çocukla bire bir zıtlaşmayın. Bunun yerine, ufak bir aile toplantısı yaparak hesap verebilirlik sistemine odaklanın. Sistemin yeterince iyi çalışmadığına dikkat çekip, bunu düzeltmeleri için onlara meydan okuyun. Belki daha iyi hatırlatıcılar bulmaları gerekiyor, belki de birbirlerini sorumlu tutmak konusunda gelişmeleri gerekiyor. Size yeniden müdür rolünü vermelerine izin vermeyin. Kendi kendilerini yönetmeye devam etsinler.
Umarım bu ipuçları yararlı olur. Elbette bunları çocuklarınızın yaşlarına ve ailevi durumlarınıza göre düzenlemeniz gerekebilir.
İyi şanslar,
David
